درگاه گردشگری

حصیربافی بی گمان یکی از قدیمی‌ترین صنایع دستی و شاید کهن‌ترین آنها باشد. حصیر به معنی بافت رشته های حاصل از الیاف گیاهی معمولا برگ نی به کمک دست و ابزار ساده دستی است که طی آن محصولات مختلفی مانند زیر انداز، سفره حصیری، انواع سبد و غیره تولید می شود. ساخت حصیر با دست بسته  به نوع مواد خام در دسترس با یکدیگر متفاوت است در منطقه آزاد ماکو معمولا از برگ های تازه نی برای تولید حصیر استفاده می شود. چیغ بافی نیز در زیرمجموعه حصیربافی قرار می‌گیرد با این تفاوت که در روند بافت علاوه بر الیاف گیاهی از نخ پشمی رنگ شده نیز برای ایجاد نقش و طرح‌های سنتی استفاده می‌گردد. مهارت و فن حصیر بافی در روستای عشق آباد پلدشت مورخ ۵/۱۰/۹۱ به شماره ۳۸۸ در فهرست آثار ملی میراث معنوی به ثبت رسیده است.

گلیم یکی از انواع صنایع دستی زیراندازی و پوششی و از هنرهای دستی مردمان منطقه آزاد ماکو است. گلیم پوششی بسیار ساده و ابتدایی از فرش است که در بافت آن از گره استفاده نمی شود. که به آن گلیم ساده یا دورو گفته و برای بافت آنها از روش پود گذاری استفاده می شود. این گلیم ها ضخامت کمتری در مقایسه با انواع دیگر دارند طرح و نقش دوروی گلیم یکسان است و در نهایت از دو سمت آن (پشت و رو) می توان استفاده کرد. گلیم به شکل سنتی‌ اش، معمولاً برای پوشاندن زمین، دیوار و یا رواندازی برای حیوانات باربر استفاده می‌شود ولی امروزه به عنوان یک پوشش مدرن برای خانه‌های شهری نیز خریداری می‌شود. مهم ترین نواحی بافت گلیم روستاهای منطقه آزاد ماکو می باشد که به سبب طرح و رنگ آن از امتیازات ویژه ای برخوردار است.

منطقه آزاد ماکو به عنوان بخشی کهن و تاریخی از سرزمین ایران از دیرباز دارای رشته های گوناگون و متنوع صنایع دستی بوده است. یکی از مهم ترین صنایع دستی منطقه آزاد ماکو می توان به قالی و فرش دست بافت این منطقه اشاره کرد که با توجه به قدمت آن جایگاه ویژه ای در میان فرش های دست بافت تولید شده دارد.

یکی از دوخت های تزئینی و از هنرهای اصیل ایران است. این هنرهای اصیل در ایتدای ظهور تمامی موادی از جنس طلا و نقره بوده اما در طول زمان به دلیل گران بودن آن جنس مواد اولیه عوض شده و امروزه از مواد مصنوعی ساخته می شود. در گذشته این دوخت برای تزئین لباس، پرده های مجلل تالارها، روتخت خوابی و غیره استفاده می شد. اما امروزه برای وسایل مثل رومیزی، روتختی، سجاده، جا نماز، جلد قرآن و روکش جعبه دستمال کاغذی و تابلو به کار می رود. از رشته های مختلف رودوزی های سنتی می توان به سرمه دوزی، پولک دوزی و چهل تکه دوزی و غیره اشاره کرد.

تراش دادن سنگهای قیمتی و نیمه قیمتی با ابزار و وسایل مخصوص برای استفاده در زیور الات، ظروف زینتی و اشیاء تزئینی متفاوت دیگر یکی از رشته های صنایع دستی است. سنگها به صورت خام (به اصطلاح هنرمندان این رشته زنده) از معادن تهیه شده و پس از درنظرگرفتن الگو یا طرح پیش بینی شده تراش می خورد. تراش آن ها با یک دستگاه تراش برقی انجام می گیرد. پس از دادن فرم مورد نظر به سنگ آن را پولیش (براق) نموده و در زیور الاتی همچون انگشتر، گردنبند، دستبند و گشواره جای می دهند. تحقیقاتی در مورد خواص درمانی سنگها نیز صورت گرفته که خود باعث رونق این هنر می گردد.

سفال در واقع نخستین محصول هنری و صنعتی مردمان اولیه و حاصل نیاز و شعور آدمی در به کار گیری عوامل طبیعت است و از آنجا که مواد اولیه آن شامل: خاک، آب و آتش در سرزمین های محل سکونت بشر یافت می شده است، سفالگری هنری همگانی بوده که نه تنها سلیقه ابداع کننده، بلکه نشانه های معینی از زندگی اجتماعی و دوره زندگی و ویژگی های مادی و معنوی تولید کننده آن را به ما نشان می دهد.

منبت هنر کندن نقوش مختلف روی چوب است. در منطقه ی آذربایجان غربی هیچ کس به درستی نمی داند که هنر منبت چوب از چه زمانی شکل گرفته و برای رسیدن به حد تکامل فعلی چه مراحلی را پیموده است، اما آنچه مسلم است تاریخ منبت کاری این منطقه بالطبع جدا از تاریخ مصرف چوب نیست. معمولا منبت کاران انواع مختلف چوب هایی را که دارای سطح صاف و مناسب هستند مانند: چوب گردو، گلابی، سنجد، توت و ممرز و افرا را برای تزئینات داخلی استفاده می کنند و این به علت وفور همین چوب ها در این منطقه می باشد و مهمتر از آن استفاده از چوب گردو به دلیل کیفیت بالای آن (قابلیت اره شدن، رنده شدن و پرداخت لاک پذیری و غیره) می باشد. مهمترین محصول نهایی در منبت منطقه انواع دستی و پشتی مبل، تابلوهای تزئینی و ... می باشد.

معرق کاری روی چوب عبارت است از ایجاد نقوش و طرح های مختلف که از کنار هم قرار دادن چوب در کنار یکدیگر به وجود می آید و بر دو نوع است. معرق برجسته و معرق تخت یا صاف. در معرق برجسته نقش و طرح مورد نظر را بالاتر از سطح چوب قرار می دهند و سپس اطراف آن را تزیین می کنند ولی در معرق تخت یا صاف ابتدا نقش و طرح مورد نظر را بر روی سطح چوب قرار می دهند و داخل طرح را خالی می کنند و سپس نقش ایجاد شده را با چوب رنگی صاف یا صدف می پوشانند. طرح تابلوهای معرق از نقوش اسلیمی، ختایی، موضوعات شاهنامه، مینیاتور نقاشان مشهور و سایر تصاویرمی باشد.

ساخت آلات موسیقی با توجه به اینکه اغلب سازندگان آن، خود آشنایی کامل به موسیقی و نواختن آن دارند از سالیانه گذشته در منطقه معمول بوده است. هنرمندان ماده اولیه این سازها را اغلب از چوب توت و گردو که فراورده داخل خود منطقه است انتخاب کرده و تمامی مراحل ساخت آن را طبق الگوهای موجود خود شخصا بر عهده می گیرند. اعمال سلیقه شخصی سازنده در ساخت برخی از تزئینات سازها از خلاقیت های هنرمندان است که چشم هر بیننده ای را به خود مشغول می کند.

منطقه آزاد ماکو به لحاظ داشتن گستره بسیار غنی از گیاهان دارویی و غذایی و سبزیجات متنوع که در سطح منطقه می‌رویند، سفره غذایی خاص خود را نیز دارد. از انواع نوشیدنی‌های گرم که با گیاهان دارویی درست می‌شود گرفته تا انواع غذاها، آش‌های محلی، از دیرباز در منطقه پخت می‌شود. آب و هوای معتدل موجب رشد صدها نوع گیاه دارویی و غذایی در منطقه شده است که در تمام غذاهای سنتی محلی رد پای آنها را می‌توان دید.

از زمان‌های قدیم بازی‌های بومی از جمله رسوم غیرقابل منفک مناطق روستایی بوده است. در منطقه آزاد ماکو بازی‌های بومی که شاید به لحاظ نام با دیگر مناطق کشور فرق داشته باشند، انجام می‌شده که امروزه در حال احیاء هستند. قَییش قَییش، هولو قَیدَه، خَستَ کین، هفت سنگ و اسب سواری و تیراندازی از جمله بازی‌های بومی و محلی منطقه آزاد ماکو است.